DeFi là gì? Tổng quan về Defi từ A – Z

Decentralized Finance – DeFi là gì?

DeFi là từ viết tắt của Decentralized Finance (tài chính phi tập trung / tài chính mở). Đây là thuật ngữ dùng để chỉ các ứng dụng tài chính được xây dựng trên Blockchain.

Nói một cách cụ thể hơn, DeFi là “con đường” đưa các sản phẩm tài chính truyền thống đến “vùng đất” phi tập trung. Ở đó, nhu cầu về bên thứ ba bị loại bỏ (hoặc giảm tối thiểu), tính minh bạch và an toàn được đề cao, còn chi phí thì được giảm thấp.

Hiện tại, Ethereum là nền tảng có nhiều ứng dụng DeFi hoạt động nhất. Tuy nhiên, đây không phải là Blockchain duy nhất được các ứng dụng lựa chọn; bên cạnh đó còn có Blockchain của IOST, EOS, TRON.

Mục đích ra đời của DeFi

Trong tài chính truyền thống (CeFi – Centralized Finance), bạn tin tưởng chính phủ sẽ không in tiền một cách bất ngờ để lạm phát tăng cao, các ngân hàng sẽ giữ tiền của bạn một cách an toàn và bạn thường kiếm lợi nhuận bằng cách ủy thác tài sản của mình cho bên thứ ba, điều này đồng nghĩa với việc trao quyền kiểm soát tiền của mình cho một người khác. Nhưng chắc hẳn bạn phải đồng ý một điều rằng dù đó là tiền của bạn, nhưng bạn lại không thể hoàn toàn kiểm soát được chúng 100%, dù với bất kỳ hình thức nào bên trên.

DeFi đã ra đời nhằm mục đích tạo ra một hệ thống tài chính mở cho mọi người. Trong DeFi, mọi người có thể hoàn toàn kiểm soát được tài sản của mình. Còn nếu nói một cách rộng hơn thì DeFi là một nỗ lực đầy tham vọng nhằm phân cấp các trường hợp sử dụng tài chính truyền thống cốt lõi, như giao dịch, cho vay, đầu tư, quản lý tài sản, thanh toán và bảo hiểm thông qua việc sử dụng Blockchain.

Các đặc điểm chính của tài chính phi tập trung

Dễ dàng tiếp cận: DeFi là một hệ thống mở cho nên bất kỳ ai cũng có thể tiếp cận dễ dàng miễn là có thiết bị kết nối với Internet.
Khả năng tương tác: Xây dựng một khối chính nhằm giúp khả năng tương tác giữa các khối trở nên đơn giản hơn. Từ đó, tạo ra hệ sinh thái có khả năng mở rộng và trở nên đa dạng theo thời gian.
Tính riêng tư: Trong CeFi, việc cung cấp dữ liệu cá nhân là một trong những “bước” không thể không có và DeFi lại hoàn toàn khác. Các dapps DeFi sẽ có nhu cầu hạn chế đối với bên thứ ba (ngân hàng hoặc các tổ chức) để người dùng thực sự tin tưởng, vì họ chính là người giám sát tài sản của chính mình.
Tính minh bạch: Dữ liệu về các hoạt động thị trường sẽ được hiển thị trên cơ sở bình đẳng cho tất cả những người tham gia.

Lợi ích cốt lõi của tài chính phi tập trung

Phân cấp thực sự: Giúp chống lại sự kiểm duyệt, cho phép tất cả các tầng lớp xã hội đều có thể tham gia và có bên thứ ba đáng tin cậy.
Chi phí thấp, giao dịch nhanh chóng và các hợp đồng giao dịch không thể bị gian lận nhờ sử dụng cơ sở hạ tầng Blockchain.
Người dùng có toàn quyền kiểm soát tài sản mà không cần bên thứ ba: Do DeFi cho phép người dùng sở hữu các khóa riêng
Tăng tính minh bạch: Nhờ đó mà giảm thiểu các rủi ro xuất phát từ lợi ích cá nhân hay những thông tin sai lệch.

DeFi hoạt động như thế nào?

Hoạt động trên DeFi không bị quản lý bởi một tổ chức hay nhân vật nào, mà thay vào đó là các quy tắc được viết bằng Code hoặc Smart contract. Khi chúng được triển khai trên Blockchain, các Dapp DeFi sẽ tự hoạt động mà không cần đến sự can thiệp của con người. Bên cạnh đó, Smart contract được hoạt động công khai trên Blockchain nên bất cứ ai cũng có thể kiểm toán.

Hơn nữa, tất cả các hoạt động giao dịch cũng được công khai, ai cũng có thể quan sát thấy. Tuy nhiên, do ảnh hưởng đến quyền riêng tư nên danh tính trên các giao dịch sẽ được ghi bằng tên giả theo mặc định.

Các thành phần của DeFi

Trước khi anh em đọc những thành phần quan trọng bên dưới của DeFi, mình muốn cập nhật một số những thay đổi & sự phân hóa rất rõ ràng của DeFi ngay thời điểm hiện tại.

Decentralized Stablecoins

Stablecoin là loại Cryptocurrency được thiết kế với mục đích giảm thiểu tối đa sự ảnh hưởng của sự biến động giá (Volatility) bằng cách cố định vào một tài sản ổn định hơn như tiền thật (Fiat money) hay hàng hoá (Vàng, bạc…) hoặc có thể là một đồng tiền điện tử khác. Stablecoin tận dụng lợi thế của Blockchain và chuyển giao giá trị ngang hàng trong khi người sử dụng không phải chịu sự biến động cao như từ các Cryptocurrency khác. Như vậy, các Stablecoin sẽ được phát hành theo hình thức phi tập trung.

Cá nhân mình sẽ chia Stablecoin thành 2 thế hệ:

Stablecoin 1.0 là các đồng tiền ổn định được phát hành dựa trên tài sản thế chấp tập trung như đô la USD, vàng (USDT, USDC, TUSD,..).
Stablecoin 2.0 (Decentralized Stablecoins) được phát hành dựa vào sự thế chấp của các loại Crypto (DeFi) khác. Hiểu đơn giản anh em có thể thế chấp 1 lượng Crypto của mình để phát hành ra Stablecoin (có số lượng nhỏ hơn). Và trong các dự án Stablecoin 2.0 đó, họ thường có 1 token quản trị, gọi là Governance token. Đây chính là token mà anh em có thể đầu tư.

Một số dự án mà anh em nên biết: MakerDAO (MKR), Terra (LUNA), Just (JST), Reserve (RSR), Kava (KAVA), Venus (XVS).

Decentralized Lending and Borrowing

Đây là nền tảng vay & cho vay phi tập trung, hai chủ thể chính trong Lending & Borrowing là:

Lenders (Depositors): Sử dụng các tài sản hoặc tiền để cho các Borrower vay với tỉ lệ lãi suất nhất định. Sau 1 khoảng thời gian, họ sẽ nhận lại được vốn gốc và lãi suất như thoả thuận ban đầu.
Borrowers (Loan takers): Vay tiền hoặc tài sản từ các Lender và sẵn sàng trả lãi cho số tiền đó.

Một số dự án đáng chú ý trong phân khúc này: AAVE, MakerDAO, Osis, BZRX, Fulcrum, Compound, Dharma.

*Các dự án Lending trên các hệ sinh thái lớn*

Decentralized Insurance

Decentralized Insurance là hình thức bảo hiểm phi tập trung cho những người dùng trong các ứng dụng DeFi. Nếu như trong bảo hiểm truyền thống, chúng ta luôn có 2 bên:

Bên thứ nhất là những người đi mua bảo hiểm, những chủ thể như mình và anh em.
Bên thứ 2 là những đại lý, những người bán bảo hiểm, những người phân tích rủi ro cũng như sẽ bồi thường cho anh em khi rủi ro xảy ra.

Thì trong DeFi, chúng ta muốn một sự phân quyền, phi tập trung, vì vậy bảo hiểm trong DeFi sẽ có 3 bên:

Người mua bảo hiểm: Là những người muốn bảo vệ bản thân khỏi những rủi ro khi tham gia vào không gian mã hóa, hay các sản phẩm liên quan tới DeFi. Họ sẽ mua bảo hiểm liên quan và khi có sự cố xảy ra thì họ sẽ được bồi thường theo hợp đồng trong Smart Contract.
Người đánh giá rủi ro: Là những người tin tưởng hệ thống này, họ sẽ bỏ tiền ra bảo hiểm cho những người khác. Khi người mua bỏ tiền ra mua bảo hiểm thì số tiền này sẽ được chia cho những người đánh giá rủi ro này.
Người đánh giá yêu cầu bồi thường: Những người sẽ đánh giá yêu cầu bồi thường của anh em có được chấp nhận hay không.

3 bên này sẽ phối hợp với nhau và cùng phân chia rủi ro trong toàn bộ hệ thống bảo hiểm phi tập trung.

Các dự án nổi bật trong mảng Decentralized Insurance: Hakka Finance (3F Mutual), Yearn Insurance, Nexus Mutual, Opin.

Decentralized Exchanges (DEX)

*Các dự án DEX trên các hệ sinh thái hiện nay*

DEX (Decentralized Exchange) là các sàn giao dịch tiền điện tử được xây dựng và hoạt động một cách phi tập trung trên nền tảng Blockchain. DEX cho phép việc giao dịch mua bán được diễn ra ngang hàng ngay trên mạng lưới Blockchain mà không cần thông qua bất kỳ tổ chức trung gian nào.

Nhóm này chắc chắn đã rất quen thuộc với anh em, vì nó được phát triển từ 2017. Và tới nay, chúng cũng được phân hóa làm nhiều loại khác nhau (AMM & Sổ lệnh Order Book)

Liquidity Mining

Liquidity Mining là hình thức cho phép người dùng kiếm lợi nhuận bằng cách cung cấp thanh khoản đồng coin mà họ có cho sàn giao dịch. Đổi lại người tham gia sẽ nhận được phần thưởng thường sẽ là các đồng Governance token.

Hình thức này rất phổ biến từ tháng 07/2020 và thường đi kèm với từ khóa Yield Farming. Giải thích một cách ngắn gọn thì Yield Farming là thuật ngữ chỉ việc người dùng cố gắng tạo ra nhiều lợi nhuận nhất có thể từ tài sản crypto của họ, thông qua việc cung cấp thanh khoản cho các giao thức DeFi.

Cho tới thời điểm hiện tại, Yield Farming đã không giữ được sức hút như ngày xưa, nhưng vẫn là hình thức chính để bootstrap liquidity. Nên ở mục này, mình sẽ không đưa ra những dự án nào nổi bật, vì hiện tại, đây là đơn thuần là công cụ, không phải điểm độc đáo.

Decentralized Oracles

Oracle là một hệ thống cung cấp dữ liệu theo thời gian thực cho các blockchain và Smart contract. Nhờ Oracle, Blockchain và Smart contract (On-chain) có thể tương tác với dữ liệu bên ngoài (Off-chain).

Nói cách khác thì Oracle hoạt động như một nguồn dữ liệu được gửi đến các hợp đồng thông minh (Smart contract). Qua đó, chúng được phép truy cập vào dữ liệu thực tế nằm ngoài hệ sinh thái Blockchain. Thông thường là thông tin giá tài sản tại một thời điểm thực tế.

Các dự án về mảng Oracle anh em nên biết: Chainlink (LINK), Band Protocol (BAND), DIA, Tellor (TRB).

Decentralized Derivatives

Nếu trong tài chính truyền thống, Derivative (hay phái sinh) là hợp đồng giao dịch tài chính giữa hai hoặc nhiều bên, dựa trên giá trị tương lai của một tài sản cơ sở nào đó. Tức là người ta sẽ giao dịch dựa trên giá trị của một thực thể khác chứ không cần trực tiếp sở hữu nó. Lợi nhuận được tạo ra dựa vào chênh lệch và biến động giá của tài sản cơ sở đó.

Trong DeFi, Decentralized Derivatives là hình thức giao dịch phái sinh phi tập trung dựa trên giá trị của các đồng Crypto. Hiểu một cách đơn giản là anh em sẽ giao dịch với nhau dựa trên giá của các đồng Crypto, chứ không phải trực tiếp sở hữu và mua bán các đồng Crypto ấy.

Như vậy, sự khác biệt giữa giao dịch phái sinh truyền thống và phi tập trung là tài sản cơ sở:

Phái sinh truyền thống (Traditional Derivatives): Tài sản cơ sở là trái phiếu, cổ phiếu hay lãi suất.
Phái sinh phi tập trung (Decentralized Derivatives): Tài sản cơ sở là các đồng tiền điện tử.

Các sản phẩm phái sinh phi tập trung: dYdX, Perpertual Protocol.

Synthetic Assets

Synthetic Asset (Tài sản tổng hợp) là một loại hình phái sinh mới, cụ để, đó là các token đại diện kỹ thuật số của các phái sinh. Trong đó các công cụ phái sinh là các hợp đồng tài chính cung cấp khả năng tiếp xúc tùy chỉnh đối với tài sản cơ bản hoặc vị thế tài chính, Synthetic Asset là đại diện được token hoá của các vị trí đó.

Các Synthetic Asset nổi bật: Synthetix, Mirror Protocol, Synthetify.

Nền tảng IDO Launchpad

Launchpad là các dự án blockchain sử dụng một nền tảng launchpad để huy động vốn, đồng thời cho phép các nhà đầu tư tiếp cận sớm với việc bán token. Điều này giúp các nhà đầu tư lớn có thể mua token mới với giá thấp trước khi chúng được tung ra thị trường.

*Các dự án Launchpad trên các hệ sinh thái hiện nay*

Một nền tảng an toàn hơn cho các nhà đầu tư so với một số mô hình trước đây (như ICO chẳng hạn). Ngoài ra, các dự án Launchpad giúp xây dựng cộng đồng xung quanh dự án, tạo ra các hiệu ứng tích cực về giá trị cho các token. Cũng như là một phương án marketing cho dự án mới, khi mà mức ROI ấn tượng mang lại cho những nhà đầu tư mua được token phát hành qua launchpad sẽ gây ấn tượng và tạo tiếng vang ban đầu cho dự án.

DeFi đang phải đối mặt với những thách thức nào?

Hiệu suất kém: Các Blockchain vốn đã chậm hơn so với các hệ thống tập trung và điều này cũng sẽ được “di truyền” sang các ứng dụng được xây dựng trên chúng. Các nhà phát triển ứng dụng DeFi cần tính đến những hạn chế này và tối ưu hóa sản phẩm của họ cho phù hợp.
Rủi ro cao từ lỗi người dùng: Với các ứng dụng DeFi , các rủi ro từ bên trung gian nay đã chuyển sang thành lỗi người dùng. Đây có thể là một khía cạnh tiêu cực với nhiều người. Việc thiết kế các sản phẩm giảm thiểu rủi ro do lỗi người dùng là một thách thức đặc biệt khó khăn khi phát triển các sản phẩm trên các blockchain – Vốn có tính bất biến.
Trải nghiệm người dùng kém: Hiện tại, việc sử dụng các ứng dụng DeFi vẫn đòi hỏi người dùng phải nỗ lực thực hiện nhiều các thao tác phức tạp hơn. Để các ứng dụng DeFi trở thành yếu tố cốt lõi của hệ thống tài chính toàn cầu, chúng phải mang lại lợi ích rõ rệt mới có thể khuyến khích người dùng chuyển đổi từ hệ thống truyền thống.
Hệ sinh thái phức tạp: Việc tìm các ứng dụng phù hợp nhất cho một trường hợp sử dụng cụ thể vẫn là một khó khăn với người dùng và người dùng phải có khả năng tìm ra những lựa chọn tốt nhất. Việc xây dựng các ứng dụng đã khó, nhưng để chúng dễ dùng trong một hệ sinh thái DeFi rộng lớn còn là thách thức lớn hơn.

Tổng kết

Dù hiện vẫn còn gặp phải nhiều vấn đề, nhưng hệ sinh thái DeFi đã tăng trưởng gấp rất nhiều lần và được coi là mảnh đất màu mỡ trong những năm qua. Có thể nói, tài chính phi tập trung thật sự rất có tiềm năng và nếu những nhược điểm có thể được khắc phục thì DeFi sẽ nhanh chóng trở thành nền tảng tài chính phi tập trung phổ biến nhất và được tất cả mọi người sử dụng.

Phần tiếp theo mình sẽ phân tích chi tiết từng mảnh ghép của DeFi. Anh em cùng đón xem nhé!